ساختار تشکیلات حوزه علمیه بر چه مبنایی است

ساختار تشکیلات حوزه علمیه بر چه مبنایی است؟ هیچ نهاد و سازمانی بی هدف تأسیس نمی‌شود پس قطعاً نهاد ریشه‌داری مثل حوزه علمیه اهداف معین با دامنه بین المللی دارد. تحقق بخشیدن به این اهداف از رسالت‌‌های انبیاء الهی بوده و علماء دین و حوزه‌‌های علمیه به آن را میراث خود می‌دانند. ساختار تشکیلات حوزه علمیه بر اساس اصول دینی و فقهی بنا شده است. حوزه‌های علمیه به عنوان مراکز آموزشی و تربیتی برای مجتهدان و دانشجویان علوم اسلامی فعالیت می‌کنند.

این مراکز تحت نظارت و رهبری مراجع تقلید دینی قرار دارند. برای دستیابی به فرهنگی پیشرو، پویا و غنی مبتنی بر ارزش‌های دینی، تاریخی و ملی و نیز ارزش‌ها و آرمان‌های زیربنایی جامعه به مدیرانی فرهیخته و توانمند در این حوزه نیاز است که در گام نخست به ابعاد، ماهیت و متغیرهای محیطی وقوف داشته و در گام بعد بر حوزه دانش مدیریت و اصول و تکنیک‌های آن اشراف داشته باشند.

ساختار حوزه علمیه شامل اساتید، حکمای دینی، مجوزین، روایات‌پژوهان و متخصصین دینی است که از امام علی و امامان بی‌عیب و نقص متبعیت می‌کنند. این مراکز به منظور ترویج و گسترش علوم دینی و ارائه آموزش‌های مرتبط با اصول و مبانی اسلامی فعالیت می‌کنند. نظام آموزشی حوزه‌های علميه خواهران با حفظ اصول اساسی متناسب با ويژگی‌های اختصاصی بانوان و نيازهای جامعه طراحی شده است. برای مطالعه بیشتر به مقالات چهار نیاز اساسی در حوزه علمیه و رسالت جهانی و حوزه علمیه مراجعه فرمایید.

رسالت ها و کارکردهای حوزه برای جامعه

رسالت‌ها و کارکردهای حوزه علمیه در جامعه عبارتند از ترویج درک صحیح از دین، انتشار تعالیم دینی دقیق، اصلاح اشتباهات دینی و اجرای قوانین دینی. این سازمان با استفاده از برنامه‌ریزی استراتژیک و ساختار سازمانی مناسب، به اهداف خود دست می‌یابد. رهبران دینی نقش مهمی در هدایت این سازمان و حفظ تعالیم سنتی مبتنی بر فقه شیعه دارند. مکتب اسلام مبتنی بر سه اصل مبدأ، معاد و رهبری الهی برای همه ابعاد مادی و معنوی بشر به مقتضای جامعیت و در هر عصری به مقتضای خاتمیت و جاودانگی آن، برنامه و دستورالعمل دارد.

رهبری الهی به عنوان موهبتی الهی و پیوند دهنده دو اصل دیگر، هیچ‌گاه از انسان دریغ نشده است؛ روحانیت به عنوان جریان تداوم بخش رهبری الهی و نظام اسلامی به عنوان یکی از لوازم حیات اجتماعی، دو نهاد اسلامی دیرپا و متلائم هستند. حوزه‌ علمیه‌ کانون و قلب اندیشه و تفکر شیعی است که در سده‌ گذشته با هجوم و فشاری که از ناحیه‌ دنیای مدرن به کشورهای اسلامی و جامعه‌ ما وارد شده ‌بود، در محدوده‌ خاصی عمل ‌می‌کرد و با مدیریت و رهبری مرجعیت شیعه در یک سطح خاصی توانست از سنگر دیانت حفاظت ‌کند.

اهداف حوزه علمیه

هدف اصلی حوزه علمیه، به عنوان یک نهاد دینی و آموزشی در جامعه شیعی، ترویج و آموزش اصول و مبانی دین اسلام، به ویژه اسلام شیعی، به افراد می‌باشد. این حوزه‌ها براساس تدریس و پژوهش در حوزه های مختلف شامل علوم قرآنی، حدیث، فقه، اصول، فلسفه و کلام اسلامی و غیره فعالیت می‌کنند. هدف حوزه علمیه علاوه بر ترویج دین، تربیت علما و روحانیون متخصص و متعهد نیز می‌باشد. این حوزه‌ها نیز سعی دارند تا با برگزاری کلاس‌ها، سمینارها و کنفرانس‌ها، ارتباط میان علما و دانشجویان را تقویت کنند و به ترویج فرهنگ و ارزش‌های دینی و اجتماعی در جامعه کمک کنند.

شیوه‌های گزینش طلاب و نحوه تدریس

اولین قدمی که روحانیت باید برای حفظ حریم دیانت بردارد و در این کار، هیچ تردید و ضعف به خود راه ندهد، عبارت است از محدودکردن لباس مقدس روحانیت و اختصاص دادن آن به افرادی لایق و واقعا روحانی…من افراد زیادی را می‎شناسم که بدون هیچ‎گونه لیاقت علمی و اخلاقی به منبر می روند. در مدارس دینی روش آموزش سنتی و متفاوتی نسبت به مدارس و دانشگاه‌های عادی وجود دارد.

در این مدارس دانشجویان اساتید خود را انتخاب کرده و به صورت گروه‌های کوچک یا فردی به کلاس‌ها می‌روند. آموزش در مساجد، اتاق‌ها یا سرداب‌ها انجام می‌شود. تحصیل در حوزه‌ها به سه مرحله تقسیم می‌شود: مقدماتی، دانش موضوعی و تحقیق خارجی. برنامه ‌زمانی ثابتی برای کلاس‌ها و آزمون‌ها وجود ندارد. به جای آن، دانشجویان بر اساس بحث‌ها، تدریس‌ها و نوشته‌هایشان ارزیابی می‌شوند. تحصیل در همه مدارس دینی و حوزوی رایگان بوده است. در گذشته، افرادی که مرحله تحصیل در مکتب‌خانه را به پایان می‌رساندند و نزد روحانی محل و مکتب‌خانه، دوره‌های آموزش مقدماتی را پشت سر می‌گذاشتند، با مراجعه به مراکز درسی و علمی و در میان گذاشتن با متولی مدرسه و حوزه، وارد حوزه علمیه می‌شدند.

برای ورود طلاب به مدرسه و مراکز آموزشی، شرایط گزینش خاص وجود نداشت؛ تنها هنگام ورود به مدرسه، یک امتحان ساده، آن هم برای آشنایی با سابقه تحصیلی فرد از او گرفته می‌شد و طلاب برای ورود به جلسه درس هم هیچ محدودیتی نداشتند. اما در حوزه‌های علمیه امروز، این امر تا حدی قانونمند تر و دقیق تر از گذشته انجام می‌شود.

سبک و محتوای آموزش های حوزوی

حوزه غنی ترین و با سابقه ترین دانشگاه سرزمین های اسلامی است . هر چند مکان آن از مدینه تا نجف، سامرا، قم، اصفهان، مشهد و . . . در تغییر بوده، ولی این محفل علمی همیشه پویا بوده و به رشد و بالندگی و تکامل خویش ادامه داده است . آموزش‌های حوزه‌های علمیه بر پایهٔ تعالیم دینی امامان و رهبران معظم اسلامی استوار است. این حوزه‌ها هدف اصلی خود را در ترویج و توسعهٔ علوم دینی و ارائهٔ آموزش‌های مرتبط با آن دارند. آموزش‌های حوزوی عموماً شامل مطالعهٔ قرآن، حدیث، فقه، عقاید، فلسفهٔ اسلامی، علوم کلام، تفسیر، اخلاق و سایر رشته‌های مرتبط است. در حوزه‌ها، دانشجویان به صورت سلسله‌مراتبی و در قالب دروسی که توسط اساتید متخصص ارائه می‌شود، آموزش می‌بینند.

حوزه های علمیه از بدو پیدایش بر دو رکن «استادمحوری» و «متن محوری» استوار بوده است. استادمحوری بدین معناست که یک استاد، افراد طالب علم را به حوزه های علمیه جذب می نمود و دروس مقدماتی را به آنان می‌آموخت. در برخی موارد نیز مشاهده می‌شد که استاد و شاگرد به مرحله پایانی دروس حوزه رسیده اند.