سازگاری رسالت جهانی و حوزه علمیه

در این مقاله قصد سازگاری رسالت جهانی و حوزه علمیه را داریم. هیچ نهاد و سازمانی بی هدف تأسیس نمی‌شود پس قطعاً نهاد ریشه‌داری مثل حوزه علمیه اهداف معین با دامنه بین المللی دارد. تحقق بخشیدن به این اهداف از رسالت‌‌های انبیاء الهی بوده و علماء دین و حوزه‌‌های علمیه به آن را میراث خود می‌دانند. ظهور جهانی شدن باعث تحرک زیاد اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و ارزشی شده و ضمن کاهش فاصله زمان و مکان، تفسیرهای جدیدی از سیاست، اقتصاد، فرهنگ، دولت، اقتدار و امنیت دارد. این پدیده، چالش‌ها و تعارضاتی را به همراه دارد و می‌تواند سبب تحول مفاهیم و تغییر مصادیق در روابط بین‌المللی شود.

تحت این شرایط است که می‌توان از جهانی شدن سخن گفت. تربیت طلاب عالم وماهر مهم ترین رسالت حوزه‌های علمیه است و قراردادن پژوهش در متن برنامه آموزشی، مطمئن‌ترین راه برای رسیدن به هدف است .برنامه پژوهشی مجتمع آموزش علوم اسلامی کوثر در صدد است سطح توانمندی طلاب را به حدی برساند که بتوانند درهر شرایطی زندگی علمی خود را ادامه دهند و جریان علم آموزی را حتی پس از جداشدن از کلاس و مدرسه استمرار بخشند و از مهارت‌هایی که آموخته‌اند جهت کاربردهای آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و مدیریتی بهره ببرند. برای مطالعه بیشتر مقالات پژوهش های طلبگی در جامعه و ارتباط احکام اسلامی با مدرن شدن جوامع را مطالعه بفرمایید

رسالت جهانی حوزه علمیه

فلسفه وجودی حوزه‌های علمیه تفقه و آگاهی در دین برای درمان جهالت و نادانی است. حوزه علمیه چهاررسالت دارد: رسالت اخلاقی، معرفتی، اجتماعی و قانونگذاری. رسالت حوزه‌های دینی، رسالتی قانونی و عادلانه و معرفتی و اخلاقی و فکری برای همه بشر است. روح حوزه به واسطه پیوند عمیق با قرآن و عترت دارای روحی بین‎‌المللی، فراگیر و تمدنی است. حوزه به دلیل ذات اصلی خود دارای اصلی بین‌المللی است زیرا ذات اسلام، ذاتی فراملی و فرازبانی، فرافرهنگی، عام، جهانی و بین‌‎المللی است.

حوزه‌های علمی و چالش جهانی شدن

حوزه دارای یک جایگاه بین‌‎المللی و فرای رنگ و نژاد و قومیت دارد. حوزه در ذات خود تمدن ساز بوده و باید باشد و تمدن سازی مقوله‎ای فراتر از یک قوم و نژاد و فرهنگ است. طلبه عصر انقلاب اسلامی بیش از هر زمان دیگر باید این ذات و هویت بین‌المللی را با خود داشته باشد. امام راحل از دل چنین حوزه‎ای که در سخت‌ترین شرایط از نظر فشارهای بیرونی همراه بود به عرصه آمدند و در شرایطی که همه عالم علیه حوزه بود “این حوزه” انقلابی به این عظمت ایجاد کرد.

انقلاب‎ها و جنبش‎هایی که در جهان وجود دارد عموماً منطقه‌ای و اقلیمی است ولی انقلاب ما که برخواسته از حوزه بود با ذات بین‌‎المللی است. زمانی که یک طلبه و استاد افق دید را به درستی تنظیم کند در رفتار و تحصیل او تحول ایجاد می‌‎شود و با عزم و همت بلند رسالت‎های بزرگ را در نظر می‌‎گیرند.

اولین شرط در این عرصه، قوت دانش و علم است. در حال حاضر در دانش کلام و فلسفه و علوم عقلی و فقه و اصول، سرمایه‌‎های بزرگی داریم ولی نباید به این بسنده کنیم و باید افق‎های جدید را فتح کرده و به انواع نیازهای جامعه امروزپاسخ دهیم.

حوزه باید از یک توان و جوهره علمی قوی برخوردار باشد. طلابی که در خود توان بیشتری حس می‌کنند باید در قلمروهای مختلف پیشرفت کرده و در عرصه‌های مختلف باید صاحب نظری شوند. ده‎ها قلمروی جدی در جهان وجود دارد که حوزه نیازمند حضور جدی در آن است. حوزویان باید در عرصه سیاسی و اجتماعی آگاهی و بصیرت داشته باشد. مهارت‎های کاربردی و روش و فنون تبلیغی و تربیتی مقوله مهمی در حوزه است.

شناخت زبان و فرهنگ ها از طریق حوزه

برای دستیابی به فرهنگی پویا و غنی مبتنی بر ارزش‌های دینی، تاریخی و ملی جامعه به مدیرانی فرهیخته و توانمند در این حوزه نیاز دارد که اولاً به ابعاد، ماهیت و متغیرهای محیطی وقف داشته و ثانیاً بر حوزه دانش مدیریت و اصول و تکنیک‌های آن تسلط داشته باشند. حوزه ما باید در همه زبان‎های دنیا به یک توانایی غنی و ممتاز برسد. طلاب باید به زبان‎های بین‌‎المللی آشنا باشند و امروزه هزاران نفر از طلاب به زبان‌های مختلف دنیا مکالمه می‌کنند.

تربیت طلاب غیرایرانی و آموزش زبان به طلاب ایرانی دو محور سنگینی است که در حوزه انجام شده است. “زبان” یک ضرورت است ولی در باب زبان باید گفت که دو سیاست دنبال می‌شود:

اول: از گویش‌گران زبان‎ها دعوت شود که علوم حوزوی را فراگیرند.

دوم: مبلغان توانای نویسنده و گویش‌گر به زبان‌های دیگر را تربیت کنیم.

امروزه طلاب در بیش از ۸ زبان به کار می‏‎‌پردازند. حوزه دو زبان رسمی دارد که شامل فارسی و عربی به عنوان زبان رسمی است یعنی همه طلاب باید زبان عربی را بداند و هیچ طلبه ای نباید وجود داشته باشد که به این زبان آشنا نباشد.

مطالعات دینی از گذشته تاکنون چقدر کاربرد جهانی و بین المللی دارد؟

از نظر تاریخی حوزه علمیه همیشه در جهت گسترش و ارتقاء علمی جامعه نقش به سزایی داشته چنان که ارتقاء علمی زمان خواجه نصیر‌الدین در موضوع‌های تعلیم و تربیت، تربیت کودک و روش‌های آن، برنامه تحصیلی، مواد درسی، ورزش و بازی، علوم و فن‌آوری قابل توجه است. کارایی حوزه در بخش‌های مختلف جامعه موضوع بسیار مهمی است.

حوزه به تبیین مکتب اهل بیت می‌پردازد و ویژگی‌ها و توانایی‌های آن را در بین مسلمانان فرهنگ‌ها و زبان‌های گوناگون شرح می‌دهد پس باید خود را برای حضور در چنین عرصه‌هایی آماده کند. تحول به معنای تغییر جهت گیری حوزه نیست بلکه به معنای ارتقای تأثیر در جهت گذشته است.

این امر وقتی میسر می‌شود که حوزه‌های علمیه بتوانند از منابع اسلامی، معارفی را استخراج کنند که بتواند پشتوانه اسلامی‌سازی علوم، اسلامی‌سازی الگوی پیشرفت، اسلامی‌سازی تمدن سازی، اسلامی‌سازی ساختارسازی، اسلامی‌سازی جهانی سازی و امثال این‌ها باشد و این آن تحولی است که باید اتفاق بیفتد.

امروز شیو‌ه‌های گوناگون سنتى قدیمی ما دارد در دنیا شناخته می‌شود. شیوه اجتهادی که امروز در حوزه‌های علمیه رایج است و علمای دین به آن متکی هستند، یکی از قوی‌ترین و منطقی‌ترین شیوه‌های اجتهاد است. اجتهاد متکی به یقین و علم با اتکای به وحی یعنی از ظن به دور است و استنباط ما استنباط علمی و یقینی است.

تغییر مورد انتظار در حوزه‌های علمیه این است که بتواند خود را از مقیاس فردسازی که عمده رسالتش در گذشته بوده به مقیاس سازمان‌سازی و جامعه‌سازی ارتقاء دهد. امروز حوزه نباید در صحنه‌های متعدد فلسفی و فقهی و کلامی در دنیا غائب باشد این همه سؤال در دنیا و در مسائل گوناگون مطرح است پاسخ حوزه چیست؟ نه باید غائب باشد، نه باید منفعل باشد؛ هر دو ضرر دارد.